Orkisz to starożytna pszenica o niezwykłych właściwościach. W XX wieku skazana na zapomnienie, teraz wraca w glorii chwały, jako jedno z najbardziej wartościowych zbóż. Czy słusznie?
Orkisz w dziejach świata
Orkisz znany jest ludziom od wielu tysięcy lat. Najstarsze odkrycia archeologiczne przedstawiające dowód na uprawę orkiszu datowane są na 5 tys. lat p.n.e. Uważa się, iż pszenica orkisz (tak brzmi prawidłowa nazwa tego zboża) wywodzi się z rejonu Morza Czarnego, skąd powoli, acz systematycznie, rozprzestrzeniała się na całą Europę. Szczególną popularnością orkisz cieszył się w krajach Europy Zachodniej (Niemcy, Szwajcaria), skąd ok. 500 lat p.n.e. trafił między innymi do Wielkiej Brytanii.
Przez wiele wieków pszenica orkisz – zwana również szpelcem (z łac. orkisz to Triticum spelta) – była jednym z najważniejszych zbóż w europejskich, a następnie w światowych uprawach rolnych. Nagłą i gwałtowną zmianę przyniosła dopiero druga połowa wieku XX. W latach 70., pod wpływem rozwoju nowoczesnego rolnictwa związanego z dążeniem do maksymalnego zwiększenia wydajności m. in. za pomocą nawozów sztucznych i modyfikacji genetycznych uprawianych roślin, orkisz ustąpił pola pszenicy zwyczajnej. Jego uprawy zaczęły się gwałtownie kurczyć aż do roku 1987, kiedy to w USA rozpoczęły się nieśmiałe próby przywrócenia tej odmiany pszenicy. Obecnie orkisz spotkać można nadal niemal wyłącznie w uprawach rolnych typu „eko” oraz w niewielkich gospodarstwach ekologicznych.
Wartości odżywcze orkiszu
Od kilku lat zauważalny jest wzrost zainteresowania orkiszem. Przyczyny tego stanu rzeczy tkwią przede wszystkim w ogromnych wartościach odżywczych pszenicy orkisz oraz w fakcie, iż jej ziarna nie zostały poddane sztucznym modyfikacjom genetycznym.
Niskoprzetworzone ziarna orkiszu stanowią źródło doskonałej jakości węglowodanów złożonych. Powstałe z nich otręby orkiszowe oraz płatki orkiszowe zawierają również duże ilości białka, błonnika pokarmowego, manganu, fosforu, magnezu, cynku, żelaza oraz witaminy B3. W produktach tych znaleźć można także pewne ilości wapnia, selenu, witaminy B1 i B6 oraz słynnej witaminy młodości, czyli witaminy E.
W porównaniu z pszenicą zwyczajną, orkisz posiada wyższą zawartość białka, a jego ziarna odznaczają się wyższą zawartością tzw. warstwy aleuronowej o niezwykłych wprost właściwościach odżywczych. Warto zauważyć, że białko orkiszu posiada nieco inną kompozycję oraz profil aminokwasów niż białko pszenicy zwyczajnej. Przede wszystkim uwagę zwraca duża zawartość egzogennej lizyny i metioniny, które w ziarnach pszenicy zwyczajnej nie występują. Co więcej, białko orkiszu jest znacznie lepiej przyswajane przez nasze organizmy, dzięki czemu stanowi doskonały budulec dla mięśni.
Orkisz może zastąpić pszenicę. Tym bardziej, że orkisz to odmiana pszenicy. Jest nie tylko bardzo zdrowy, ale przede wszystkim mogą go spożywać osoby z nietolerancją na gluten.